سیستانیهای گلستان؛ شب چله را چگونه می گذرانند؟ /فلسفه ورسوم کهن شب یلدا در بین سیستانی های شمال کشور

سیستانیهای گلستان شب چله را چگونه می گذرانند؟

بخش اول:  فلسفه وریشه های تاریخی وکهن شب چله در بین سیستانیهای گلستان؟؟

شب چله که از مناسبت های مهم کیهانی ایرانیان است ودر این شب از دیرباز اقوام ایرانی دارای آداب ورسوم ویژه ای بوده اند..یکی از اقوام که در استان گلستان همانند سایر هموطنان دارای آداب ورسوم ویژه ای در شب چله هستند,سیستانیهای گلستان می باشند که به سراغ محمدآذری محقق فرهنگ عامه ومدیر بنیادنیمروز رفتیم واز ایشان در خصوص شب چله در بین سیستانیها وبخصوص سیستانیهای گلستان ومازندران وخراسان شمالی سوال کردیم.

به گزارش خبرنگار ما وبه نقل از محمدآذری:،خورشید در حرکت سالانه خود، در آخر پاییز به پایین‌ترین نقطه افق جنوب شرقی می‌رسد که موجب کوتاه شدن طول روز و افزایش زمان تاریکی شب می‌شود. اما از آغاز زمستان یا انقلاب زمستانی، خورشید دگرباره بسوی شمال شرقی باز می‌گردد که نتیجه آن افزایش روشنایی روز و کاهش شب است.

به عبارت دیگر، در شش‌ماهه آغاز تابستان تا آغاز زمستان، در هر شبانه روز خورشید اندکی پایین‌تر از محل پیشین خود در افق طلوع می‌کند تا در نهایت در آغاز زمستان به پایین‌ترین حد جنوبی خود با فاصله ۵/۲۳ درجه از شرق یا نقطه اعتدالین برسد.

از این روز به بعد، مسیر جابجایی‌های طلوع خورشید معکوس شده و مجدداً بسوی بالا و نقطه انقلاب تابستانی باز می‌‌گردد. آغاز بازگردیدن خورشید بسوی شمال‌شرقی و افزایش طول روز، در اندیشه و باورهای مردم باستان به عنوان زمان زایش یا تولد دیگرباره خورشید دانسته می‌شد و آنرا گرامی و فرخنده می‌داشتند.

از گذشته های دور اقوام ایرانی، در آغاز فصل زمستان مراسمی را برپا می‌دارند که در میان اقوام گوناگون، نام‌ها و انگیزه‌های متفاوتی دارد. در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب یلدا» نام می‌برند که همزمان با شب انقلاب زمستانی است. به دلیل دقت گاهشماری ایرانی و انطباق کامل آن با تقویم طبیعی، همواره و در همه سال‌ها، انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سی‌ام آذرماه و بامداد یکم دی‌ماه است. هر چند امروزه برخی به اشتباه بر این گمانند که مراسم شب چله برای رفع نحوست بلندترین شب سال برگزار می‌شود؛ اما می‌دانیم که در باورهای کهن ایرانی هیچ روز و شبی، نحس و بد یمن شناخته نمی‌شده است. جشن شب چله، همچون بسیاری از آیین‌های ایرانی، ریشه در رویدادی کیهانی ,ومهم ارزشمند دارد.محمدآذری. محقق فرهنگ عامه با اشاره به آداب ورسوم سیستانیها در شب چله گفت: قبل از آنکه به مفهوم چله(یلدا) وآداب و رسوم سیستانیهای گلستان ومازندران بپردازیم باید یک نگاهی ولو گذرا وجستارگونه به جغرافیا وتاریخ سیستان وفرهنگ سیستانیها داشته باشیم وبا پیشینه تاریخی وفرهنگ کهن سرزمین فرمند سیستان بیشتر آشنا شویم. چراکه صرف دانستن اینکه این شب را چگونه سپری می کنند بدون دانستن ریشه ها ودلایل آن ؛ قطعا نامفهوم وابتر خواهد بود..

وی افزود: جغرافیای سیستان از گذشته های دور تاریخ، پر راز و پرغوغا بوده، جغرافیایی که جهان پهلوانان شاهنامه از آن برخاسته‌اند واین را بررسیهای بنیادنیمروز وکتابی به نام شگفتی‌های سکستان (استان سکاها، سیستان روزگار اشکانی و ساسانی) به روشنی نشان می‌دهند

آذری افزود: در حوزه تمدنی وجغرافیایی که تاریخ ایران‌زمین، در بزنگاه هایی تاریخی وسرنوشت سازمنزلت و بزرگی خویش را از آن دارد.  وبه باور تاریخ,کوروش هخامنشی به مردم سیستان لقب یاریگر داده، در روزگار اشکانیان شاه سیستان یا سکانشاه می‌باید تاج را بر سر شاهنشاه ایران بگذارد و در روزگار ساسانیان ولیعهد و شاه آینده برای پرورش و آموختن فرهنگ و آئین رزم و کشورداری به سیستان فرستاده می‌شد وتمام این موارد به زیبایی وروشنی در شاهنامه کتاب ورجاوند فردوسی بزرگ نگارش شده است.

محقق فرهنگ عامه اقوام ادامه داد:همان گونه که در روایت‌های پهلوانان شاهنامه” بهمن و سیاوش” شاهزادگان ایران برای آموختن به این سرزمین فرستاده می‌شدند این جغرافیا دارای برجستگی‌های ویژه‌ای در حوزه اندیشه و تکاپوهای علمی ایرانیان است. آذری خاطرنشان کرد::

یکی از رموز تاریخ سیستان ؛خود کلمه و واژه ی نیمروز است.برمبنای باور پژوهشگرانی که پیشینه دانش کیهان شناسی و گاه شماری ایرانیان را با واژه نیمروز، یکی دیگر از نام واژه‌های اسرارآمیز، به سیستان می‌رسانند. بر مبنای این باور، خط فرضی که دنیای شناخته شده کهن را به دو بخش تقسیم می‌کرده، نیمروز یا میانگاه جهان نامیده می‌شده، همان خطی که بعدها به نصف‌النهار تغییر نام یافت، از سیستان می‌گذشته است واستعمار پیر انگلیس آن را ابتدا به فرانسه وسپس به گرینویچ تغییر داد واین هم از طنزهای تلخ تاریخ است که چگونه برخی ها برای خود پیشینه درست می کنند.

مدیر موسسه فرهنگی نیمروزسیستانیها افزود: بر این باور کهن، زمانی که خورشید در وسط آسمان سیستان برسد، نیمی از جهان در شرق آن روز و قبل از ظهر و نیم دیگر در غرب آن نیز بعد از ظهر است. در همین رابطه و پیوند، “ابوریحان بیرونی” در کتاب آثارالباقیه به گفته مهندس ابوسعید سجزی می‌نویسد«که در سیستان گاه شماری ویژه و ماه‌های ویژه خودشان را داشته‌اند که از دیماه آغاز می‌شده است وتمام اینها ان چیزی هست که جوانان ما به بهانه ی شب چله باید مرور کنند وبه نسل های آینده منتقل نمایند».

محمدآذری با اشاره به جایگاه شب چله در بین سیستانیهای گلستان گفت: در سیستان ودر بین سیستانیهای گلستان ومازندران دو چله؛ چله کوچک که اصطلاح قدیمی آن «چله خوردkhoord» و چله بزرگ که به «چله کلوkalo» معروف است و این چله کوچک .

وی ادامه داد: شب اول دی‌ ماه بزرگ‌ترین و طولانی‌‌ترین شب سال و آغاز انقلاب زمستانی در تقویم ایرانی شناخته شده است.

محمدآذری در ادامه بیان داشت: شب یلدا در واقع شبی است که فردای آن تولد خورشید و نور و روشنایی است، در ایران باستان خورشید و نور جایگاه ویژه‌ای دارند و در باور‌های ایران باستان نیز وجود دارد که خورشید نقش بسزایی در حیاط و تداوم زیست بوم و زندگی آنها داشته است به دلیل همین فلسفه ونگاه بلند نیاکان ما به شب چله واینکه.

از شب یلدا به بعد تسلط تاریکی بر زمین از تسلط نور خورشید و روشنایی کمتر می شود و چون فردای این شب روشنایی بر ظلمت غالب و روز طولانی می‌شود، سیستانیهااز دیرباز تا کنون وحتی در استان گلستان ومازندران؛تولد خورشید را که مظهر روشنایی است جشن می‌گیرند.وبراین عقیده هستند که از پس این شب به بعد روز ها که طولانی تر می شوند خورشید بیشتر در آسمان نورافشانی می کند ودر واقع پیروزی خورشید ونیکی هاست که جشن گرفته می شود واین را در جای جای شاهنامه وفرهنگ کهن می توان دید.

محقق فرهنگ عامه گلستان با اشاره به زندگی گذشتگان افزود: ایرانیان چون مردمانی شکرگذار وشادمان بوده اند از هر فرصتی برای شکر نعمات خداوند وسور(جشن) استفاده می کردند واگر نگوئیم تمام جشن ها وشادمانه هایشان برگرفته از طبیعت بوده ولی اکثریت وبخصوص برجسته ترین جشن هایشان چنین بوده است از جشن تیرگان ,مهرگان و…که باید جوانان ما با این ریشه های نیاکان خود بیشتر آشنا شوند.محمدآذری مدیر بنیادفرهنگی نیمروز با اشاره به تاریخ کهن و ورجاوند سیستان وگاهشماری سیستانیها گفت: بنا به نوشته های تاریخی متقن,ابوریحان بیرونی می گوید: “ابوسعید سجزی، اسطرلابی ساخته بود به نام “اسطرلاب زورقی” که مبنای کارش، حرکت ماه و ستارگان بر گرد خورشید است. ابوریحان ادامه می‌دهد باوری که سخت است اما او را به خاطر ساخت اسطرلاب تحسین نمودم.”

بر پایه این آگاهی‌های تاریخی، ماه‌های کهن سیستان از دی ماه آغاز می‌شده است و “کریست” نامی بوده که با دی ماه برابر بوده و نام‌های دیگری مانند «اوسال، تیرکیانوا، رشن، رهو،کواذ»… که برابر با ۱۲ ماه خورشیدی بوده است.

در سیستان علاوه بر این ,نام‎های محلی دیگری نیز برای ماه‎های قمری وجود داشته که هنوز هم در میان سپید مویان سیستان کاربرد دارد و از ماه شوال نیز آغاز می‎شده است (عید ومیو عید و..)و به روشنی نشان می‎دهد که در سیستان سنت‎های کهن گاه شماری و تقویم وجود داشته و پاسداشت شب چله و آگاهی از زمان دقیق آن و درک انقلاب زمستانه ریشه درهمین توان علمی دانشی مردمان سرزمین هیرمند فرمند دارد که با اصول اقتصاد معیشتی دامپروری و کشاورزی پیوند داشته است واین موارد به دلیل تعلقات فرهنگی و پیوستگی معنوی وذهنی با زادگاه پدری در هرکجای جهان که سیستانیها روزگار می گذرانند حفظ شده است واکنون سیستانیهای گلستان ومازندران وسیستانیهای خراسان شمالی وتهران و..نیز این گاهشماری را علی رغم شیوه زیست وتغییر معیشت کشاورزی ودامپروری به زندگی مدرن وشهرنشینی کماکان حفظ کرده اند.مدیر کانون فرهیختگان سیستانی با اشاره به اثرگذاری فرهنگ غنی ایرانی وگاهشماری وآداب ورسوم سیستانیها بر فرهنگ غرب واروپائیان گفت:بسیاری از ادیان نیز به شب چله مفهومی دینی دادند. در آیین میترا (و بعدها با نام کیش مهر)، نخستین روز زمستان به نام «خوره روز» (خورشید روز)، روز تولد مهر و نخستین روز سال نو بشمار می‌آمده است و امروزه کارکرد خود را در تقویم میلادی که ادامه گاهشماری میترایی است و حدود چهارصد سال پس از مبدأ میلادی به وجود آمده؛ ادامه می‌دهد. فرقه‌های گوناگون عیسوی، با تفاوت‌هایی، زادروز مسیح را در یکی از روزهای نزدیک به انقلاب زمستانی می‌دانند و همچنین جشن سال نو و کریسمس را همچون تقویم کهن سیستانی در همین هنگام برگزار می‌کنند. به روایت بیرونی، مبدأ سالشماری تقویم کهن سیستانی از آغاز زمستان بوده و جالب اینکه نام نخستین ماه سال آنان نیز «کریست» بوده است. منسوب داشتن میلاد به میلاد مسیح، به قرون متأخرتر باز می‌گردد و پیش از آن، آنگونه که ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه نقل کرده است، منظور از میلاد، میلاد مهر یا خورشید است. نامگذاری نخستین ماه زمستان و سال نو با نام «دی» به معنای دادار/خداوند از همان باورهای میترایی سرچشمه می‌گیرد. .

هرچند این روزها برای ما یلدا تولد خورشید است اما برای ایرانیان قدیم بیشتر طولانی‌ترین شب سال بود. شبی نحس که اهریمن تاریکی در آن ترک‌تازی می‌کرد.

برای همین بود که ایرانی‌ها در آن تا تولد خورشید دور آتش جمع می‌شدند و سفره پهن می‌کردند. ایرانیان باستان برای آنکه شب یلدا را به رغم اهریمن بدکنش به خوشی بگذرانند، آخرین بازمانده‌های میوه‌های پاییزی را جمع می‌کردند و بر سفره‌شان می‌گذاشتند و آن را نثار اهورامزدا می‌کردند. وی افزود:بسیاری از آداب ورسوم کهن ایرانی پس از ورود دین مبین اسلام همچنان توسط دین مبین اسلام در بین ایرانیان حفظ شد.که این بیانگر غنی فرهنگ ایرانی وسعه صدر فرهنگ اسلامی واحترام به اداب ورسومی است که در مسیر حفظ کرامت انسان وبخصوص صله رحم وپاسداشت وشکرگذاری نعمت های خداوند می باشد

محقق فرهنگ سیستان در زمینه آیین شب یلدا در فرهنگ مردم سیستان، اظهار داشت: بسیاری از پژوهشگران هم روزگار ما بر این باورند که سنت‎های مسیحی امروز بسیار وامدار فره و فرهنگ ایرانیان است و هم ریشگی کریست با کریسمس نیز دور از این باورها نیست. هر چند برگزاری مراسم شب چله و میلاد خورشید در سنت دینی زرتشتیان پذیرفته نشده است؛ اما اخیراً آنان نیز می‌کوشند تا این مراسم را همچون دیگر ایرانیان برگزار کنند. در گاهشماری نوظهوری که برخی زرتشتیان از آن استفاده می‌کتتد و دارای سابقه تاریخی در ایران نیست، زمان شب چله با ۲۴ آذرماه مصادف می‌شود که نه با تقویم طبیعی انطباق دارد و نه با گاهشماری دقیق ایرانی و نه با گفتار ابوریحان بیرونی که از شب چله با نام «عید نود روز» یاد می‌کند. از آنرو که فاصله شب چله با نوروز، نود روز است.

در گذشته، آیین‌هایی در این هنگام برگزار می‌شده است که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است. جشنی که از لازمه‌های آن، حضور کهنسالان و بزرگان خانواده، به نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز بوده است، و همچنین خوراکی‌های فراوان برای بیداری درازمدت که همچون انار و هندوانه و سنجد، به رنگ سرخ خورشید باشند.(ادامه در بخش دوم)

آداب ورسوم سیستانیهای گلستان در شب چله(بخش دوم)

در خصوص فلسفه ی شب چله وریشه های تاریخی وکهن آن در بین سیستانیها با محمدآذری محقق فرهنگ عامه اقوام گفتگو کردیم وبه این نکته رسیدیم که:

شب یلدا، نخستین شب زمستان و طولانی‌ترین شب سال است که ایرانی‌ها طی رسوم کهن خود، دور هم جمع می‌شوند و ضمن دید‌ و‌ بازدید، خوراکی‌های خاصی مانند هندوانه، انار، آجیل و… را مصرف می‌کنند. وی ادامه داد: دیکی ‌از آیین‌های ویژه یلدا در سیستان وسیستانیهای گلستان ومازندران ,دیدار بزرگان و سالخوردگان فامیل بوده ‌است،در شب‌های چله افراد فامیل در همایشی صمیمی دور هم جمع می‌شدند و به قصه‌های بزرگترها گوش می‌دادند.

در این شب، جوانان پای صحبت‌ها و قصه‌های بزرگسالان می‌نشینند و از لابه‌لای داستان‌ها و قصه‌هایی که از زبان این گنج‌های زندگی می‌شنوند، عبرت‌ها و درس‌های بی‌شماری برای خود می‌اندوزند.

از جمله رسوم بسیار زیبا و پسندیده ایرانی در این شب که در اسلام نیز بسیار به آن سفارش شده، عیادت از سالمندان و بیماران است. ملاقات با خویشاوندان و دوستان و رسیدگی به احوال نیازمندان، به ویژه نیازمندان خویشاوند، از جمله آداب پسندیده و نیکویی است که در پرتو دستورات جامع و کامل اسلام، مردمان شریف ایرانی وهمچنین سیستانیهای گلستان در شب یلدا و دیگر شب‌های طولانی و بلند زمستان به آن اهتمام می‌ورزند.

رسم زیبای دیدار یکدیگر در شب یلدا وقتی زیباتر می‌شود که با زیاده‌روی نکردن در مصرف خوراکی‌ها و تنقلات، بخشی از آنها را به مصرف یتیمان و افراد بی‌بضاعتی برسانیم که توانایی تهیه چنین اقلامی را در این شب ندارند.

محقق فرهنگ عامه سیستانیهای مازندران وگلستان گفت:مراسم چله در بین سیستانیها شاید تفاوت هایی با دیگر نقاط داشته باشد بجای پسته خندان ویا تخمه ژاپنی, غزل خوانی ابیات حافظ درکنار کرسی و دانه کردن انار خندان وسفره رابه نان ونونی می آراستند که به آن چنگالی می گفتند وا ز بهترین آرد محصول همان سال کشاورز بدست می آمد. چنگالی،آردی مرغوب وروغنی لذیذ تهیه می شد و با شکر مخلوط وصرف می شد. . بجای آجیل های امروزی ، گندم بریان مادر بهمراه شیرنَک وچَوَلی، قلیفی ،کماچ ،تَجگی،طیفی،خرمالندو سر سفره خودنماییمی کرد.حتی تخمه شب های سرد زمستان،تخمه ناب هندوانه سیستانی بود. همچنین ازپَلهِ و پشک وشیرگوارای گله چوپان وشب های سرد زمستان باشب نشینی هایی همراه بود . آبگوشت معطر به آچار زابلی ، همراه نان تافتون و…که همگی یاداور بزرگی وعظمت تاریخی نیاکان پاک .نجیب مان است

وی ادامه داد: در شب یلدا در منطقه سیستان ودر بین سیستانیهای گلستان ومازندران رسم بر این است که صاحب‌خانه، دیوان حافظ را به بزرگتر فامیل که سواد دارد، می‌دهد، سپس هر یک از میهمانان نیت کرده و بزرگ مجلس، این جمله را می‌گوید و تفألی به گنجینه حافظ می‌زند: «ای حافظِ شیرازی/ تو محرم هر رازی/ بر ما نظر اندازی/ قسم به قرآن مجیدی که در سینه داری…» قصه گویی و حافظ خوانی توسط بزرگان فامیل را یکی دیگر از آیین های این شب است و بیداری تا سحرگاه و نیایش برای سلامتی حاضران و شروع فصل زمستان که آرزوی همه این است که سال باران زا و برفی باشد چون مزارع و کشتزارها نیاز به آب و برف دارند تا محصول تابستان پر بارتر باشد یا هر چیزی شبیه به این رسم یکی از رسوم پرطرفدار شب یلداست و سرگرمی ‌خوبی برای خانواده‌ها در این شب بلند سال است. گرفتن فال حافظ و روخوانی شعرهای شاعران بزرگ ایران زمین، بازیهای دسته جمعی مانند گل یا پوچ، لطیفه گویی و بیان خاطرات از دیگر سرگرمی های اعضای فامیل در شب یلداست.محقق بازیهای سنتی افزود:در برخی روستاها وشهرها از جمله درروستای زابل آباد گنبد وسیستانیهای بجنورد جوانان به بازیهای چون قلعه پوده,خسوخسو,کشتی کچ گردان(که یاداور کشتی های رستم وشاهنامه است) ودختران به بازیهای چون کدش کدشkodoshیا زدومنیکهzerdomonika و…می پردازند

در بلندترین شب سال در حالی که سوز سرما در کوی و برزن بیداد می کند، نقل قصه های مادربزرگ ها و پدربزرگها در بین اعضای فامیل، به محافل خانوادگی در دیار کهن سیستان وسیستانیهای گلستان ومازندران گرما می بخشد. محقق فرهنگ فولکلور سیستانیها خاطر نشان کرد: در شب های سرد زمستان وسایر شب نشینی های سیستانیها وبخصوص در شب چله ,مادر بزرگ وپدر بزرگ ها با بیان آسوکه(داستان ) که در آن سرشار از معانی اخلاقی ,وطن دوستی و شجاعت وتلاش وهمدلی است ضمن سرگرم کردن کودکان وجوانان به انتقال فرهنگ نیز اقدام می کنند.

محمدآذری با اشاره به جایگاه کتاب واهمیت به خواندن کتاب بویژه در شب چله خاطر نشان کرد:از روزگار گذشته تاکنون شاهنامه خوانی جزءجدانشدنی فرهنگ سیستانیها بوده است وامروزه نیز سیستانیهای گلستان ومازندران به شاهنامه خوانی می پردازند.

شاهنامه خوانی و رستم دستان، خسرو و شیرین، پهلوانی ها و از خودگذشتگی های پهلوانان و ایثار رزمندگان و غیره قصه هایی است که در این شب دراز، بزرگان فامیل به سبک گذشتگان برای جوانان نقل می کنند تا سنت باستانی چله گذرانی را با گفتن قصه های کهن و اساطیری بجای آورند.

اعضای فامیل در یلدا تا پاسی از شب را به شب نشینی و بگو بخند می‌گذرانند و در کنار آن از میوه ها، تنقلات و شیرینی جات نیز میل می کنند.وی افزود: بررسیهای کارشناسان بنیادنیمروز در خصوص چله گذرانی سیستانیهای گلستان ومازندران نشان می دهد در بین برخی طوایف وبعضی از روستاها وشهرها مثل اسلام اباد واسماعیل آباد و..در این شب برای سپاسگزاری از نعمات خداوند و زنده نگهداشتن یادوخاطره بزرگان ودرگذشتگان یکی از حاضرین که عموما ملا یا مکتب رفته بوده است چندآیه قران تلاوت می کرده است ودر زمان انداختن سفره پذیرایی که از خود سفره گرفته تا میوه ها وآجیل های داخل آن حاصل دسترنج خودشان بوده است یکی از زنان سالخورده که به ((بی بی)) معروف بوده است برای شکرگذاری وخوشبختی جوانان وزیادی رزق دعا می کرده اند

مدیر بنیادنیمروز افزود :هندوانه از اجزای اصلی سفره سیستانیهای گلستان در شب چله(یلدا) می باشد ودر گذشته نیز از هندوانه‌ها تا کشته های شیرین خوش خورخربزه به نام چولی chavali(با فتح چ –و)وپودر خوشمزه ومقوی شیرینک که ازجوشاندن گوشت با تخمه ی هندوانه به همراه گندم نیم کوب درست می شد دراین خوردنی بسیار مقوی معجون بدست آمده درآفتاب خشک وسپس دست آس والک می شد وافزون براینها پودر خوشخور دیگری به نام ستوsattoo(با فتح س وتشدید ت)از ترکیب پودر جو ی آبداروبوداده شده با شکرونبات دست آس شده برای این شب تهیه می شد.خوردنی خوشمزه وزمستانه ی دیگری که برای این شب آماده می شد ،،دوشو(دوشاب)،،نام دارد که از ترکیب خرمای خوب مضافتی به همراه روغن زرد حیوانی که دریک مشک آماده برای این شب رسانده می شد والبته انواع تخمه های شور هندوانه وخربزه والبته انار سیستان که دریک سفره ی بزرگ دراین شب گذاشته می شود واعضای فامیل با رفتن به خانه ی سپید مویان وسالخوردگان این شب را درحلقه ی خانواده وبزرگان وشنیدن روایت های کهن و شاهنامه به صبح میرساندند., این شعر نیز مربوط به همین شب برجای مانده است :خوردن شیرنک ودوشو چه مزه میده امشو))برای اطلاعات بیشتر درباره خوراکی ها وطرز تهیه انها می توانید به سایت نیمروز’گلستان www.nimroozgolestan.ir))سیستانیها اعتقاد دارند در شب یلدا، انار,هندوانه,ماست، شیر، پنیر، کنجد، و… که خورده شود تا پایان سال موجب فزونی و فراوانی نعمت می‌شود و باعث می‌شود که تا سال بعد از این نعمت‌ها بخورند. در بین سیستانیها؛ چند ماه قبل از فرارسیدن زمستان ،کدبانوی خانه درفکر شب چله است ودست اندرکار تهیه خوراکی ها و شبچره می شود .
شب چله ، وقتی که تمام اهل خانه دور هم جمع می شوند کدبانوی خانه کشمش ، مویز ، انار، هندوانه ، تخمه خربزه وهندوانه که به اینها آجیل شب چله می گویند می آورند وروی کرسی می گذارند

چون فصل زمستان است شب سردی است بنا براین همیشه در این شب ها کرسی ذغالی به راه بوده و مجمعه بر روی آن قرار داشته است . این مجمعه هم پر از انواع خوراکی ها مانند تنقلات و میوه جات مانند هندوانه و انار بوده است. در بسیاری از روستا ها و مناطقی که در فصل تابستان هندوانه داشته اند هندوانه هایی با پوست ضخیم را که اصطلاحا به آنها هندوانه زمستانی می گفته اند برای این شب در محلی خاصی(مثلا در کاهدان ) ذخیره می کرده اند

یکی از مراسمی که هنوز هم جایگاه خود راحفظ کرده است مراسمی بنام شب چله ایبردن است . این مراسم برای پسرانی می باشد کهبا دختری نامزد کرده اندو دختر هنوز در خانه پدرش می باشد انجام می شود. (البته این رسم در تمام اعیاد نیز وجود دارد که خودش دارای کارکردهای بسیار مهمی است که در جای خودش جاب بحث دارد)نسبت به توانایی مالی آقا پسر مقادیری میوه و هدایای دیگری به خانه خانواده عروس می برند و خانواده دختر و پسر دور هم جمع می شوند و گل می گویند و گل می شنوند.آذری گفت: پسندیده است که خانواده های ایرانی این سنت زیبا را ارج نهاده و با خلاقیت و ابتکار عمل به دور از دغدغه ها و مشغله های کاری روزمره با دور هم جمع شدن در زیر یک سقف اوقات خوبی را سپری کنند.وضمن بجا آوردن صله رحم ودید وبازدید به موضوع انتقال فرهنگ ومفاهیم بلند موجود در فرهنگ فولکلور وعامه نیز توجه شودکه خود یکی از روش های مبارزه با شبیخون فرهنگی دشمنان وطن وارزشهای ماست وی تاکید کرد: همانگونه که بزرگان وریش سفیدان ما همیشه تاکید کرده اند,پاسداشت سنت های دینی و ملی موجب تقویت روابط انسانی و ارتباط کلامی افراد می شود

شوه یلدا شه نو یاره مه نیومه===دلمه,دلدارمه,غمخواره مه نیومه

خداجو خی که بوگو شو درازه===سحر شه مونس و یارمه نیومه